Ο επισκέπτης συναντά την πρωτεύουσα του νομού Λακωνίας, τη Σπάρτη, σχεδόν στο κέντρο της νότιας Πελοποννήσου, σε υψόμετρο περίπου 200μ., δυτικά του επιβλητικού Ταϋγέτου (υψόμετρο 2.047μ.) και ανατολικά του Πάρνωνα, στην κοιλάδα που οριοθετεί η δεξιά όχθη του Ευρώτα. Νότιο και δυτικό όριο της κυρίως πόλης αποτελεί ο χείμαρρος Μαγουλίτσα, ενώ βόρειο όριό της είναι η λοφώδης περιοχή του αρχαιολογικού χώρου. Η περίκλειστη από βουνά εύφορη κοιλάδα είναι γεμάτη από ελιές, προτοκαλιές και λεμονιές. Διοικητικά, η πόλη αποτελεί το κέντρο του διευρυμένου δήμου Σπάρτης που περιλαμβάνει τους πρώην δήμους Σπάρτης, Θεραπνών, Μυστρά  (ιστορική έδρα τουδήμου), Οινούντος, Πελλάνας, Φάριδος και την Κοινότητα Καρυών. Η ίδια η πόλη αριθμεί περί τους 16.000 κατοίκους

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Η αρχαία πόλη της Σπάρτης ήταν χτισμένη λίγο πιο βόρεια από ό,τι η σύγχρονη. Το μυθικό «σπίτι» του βασιλιά Μενελάου και της «Ωραίας Ελένης» συναντάται πολλές φορές στα ομηρικά έπη, με αφορμή τον Τρωικό πόλεμο, αλλά και σε πλείστους ιστορικούς όπως ο Ηρόδοτος, ο Θουκυδίδης και ο Ξενοφώντας, που αναφέρουν τον πρωταγωνιστικό ρόλο που διαδραμάτισαν οι Λακεδαιμόνιοι στους Περσικούς Πολέμους (502-449 π.Χ.) και τον Πελοποννησιακό πόλεμο (431-404 π.Χ.). Η μυθική αυτοθυσία του βασιλιά Λεωνίδα και των 300 Σπαρτιατών πολεμιστών του στις Θερμοπύλες έναντι στον βασιλιά Ξέρξη (480 π.Χ.) έγινε αιώνιο σύμβολο πίστης και αφοσίωσης στην πατρίδα και αποτέλεσε διαχρονική πηγή έμπνευσης. Η πειθαρχία, η στρατιωτική ετοιμότητα και η δωρικότητα στον τρόπο διαβίωσης των Σπαρτιατών έγιναν συνώνυμα με τον λακωνικό τρόπο ζωής.

Στα νεότερα χρόνια, η περιοχή γνώρισε φράγκικη κυριαρχία (1210), ενώ το 1249 ο βασιλιάς Γουλιέλμος Β’ Βιλλαρδουίνος έχτισε στην περιοχή το κάστρο του Μυστρά. Το Δεσποτάτο του Μορέως, όπως ονομάστηκε από τους Βυζαντινούς, κυριεύτηκε από τους Οθωμανούς το 1430, για να ακολουθηθεί η γενική σύνταξη στον αγώνα για την Απελευθέρωση, το 1821. Το 1834 η Αντιβασιλεία του Όθωνα αποφάσισε την οικοδόμηση της νέας πόλης στο σημείο που βρίσκονταν τα ερείπια της αρχαίας Σπάρτης.

ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ

Η σύγχρονη πόλη ξαφνιάζει ευχάριστα με την εξαιρετική της ρυμοτομία, τις μεγάλες πλατείες και λεωφόρους και τα πλατιά πεζοδρόμια, όλα αποτέλεσμα του ιπποδάμειου πολεοδομικού συστήματος σύμφωνα με το οποίο εκπόνησε τα σχέδιά της ο Γερμανός αρχιτέκτονας Έντουαρτ Σάουμπερτ το 1834. Ο πιο πλατύς είναι ο κεντρικός δρόμος (Κωνσταντίνου Παλαιολόγου) που εντυπωσιάζει με τους φοίνικες των κεντρικών του νησίδων. Τα νεοκλασικά κτήρια δίνουν το δικό τους χρώμα στην πόλη, με χαρακτηριστικότερα το Σαϊνοπούλειο θέατρο, το Δημαρχείο και το Δικαστικό Μέγαρο. Ο πεζόδρομος της Κλεομβρότου και η κεντρική πλατεία Σπάρτης αποτελούν τα κατεξοχήν σημεία συνάντησης όλες τις ώρες της ημέρας.

ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

Κατά την παραμονή στην πόλη, αξίζει να επισκεφθείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο, με εκθέματα από τα αρχαϊκά έως τα ρωμαϊκά χρόνια, την Κουμαντάρειο Πινακοθήκη (παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης), με ελαιογραφίες του 17^ου-20ού αι., το πρωτότυπο Μουσείο Ελιάς, το Μουσείο της Νεότερης Σπάρτης, το Μανουσάκειο Λαογραφικό Μουσείο, αλλά και το Μουσείο Φωτογραφικών Μηχανών, στην τοπική κοινότητα του Μυστρά.

Στα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος αξιοθέατα, εντύπωσιακά είναι τα αγάλματα του νομοθέτη Λυκούργου μέσα στην πόλη αλλά και του Λεωνίδα, στο βόρειο άκρο της, μαζί με το Λεωνίδαιο, όπου σύμφωνα με την παράδοση, έχουν θαφτεί τα οστά του ένδοξου βασιλιά. Λίγες δεκάδες μέτρα δυτικά, εντοπίζεται η ακρόπολη της αρχαίας Σπάρτης, στην οποία δεσπόζουν το αρχαίο θέατρο, η ρωμαϊκή αγορά και ο Ναός της Χαλκιοίκου Αθηνάς. Ένα περίπου χιλιόμετρο από την αρχαία ακρόπολη, βρίσκεται το ιερό της Ορθίας Αρτέμιδος, χτισμένο κοντά στις όχθες του ποταμού Ευρώτα. Σε απόσταση 5 χλμ. από την πόλη, τέλος, στην κορυφή του Προφήτη Ηλία, υπάρχουν ερείπια του Μενελάιου ιερού.

ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ ΕΚΤΟΣ ΠΟΛΗΣ

Το μονοπάτι που συνδέει τη Σπάρτη με τον Μυστρά (2 ώρες περίπου) περιλαμβάνει μια διαδρομή εξαιρετικής ομορφιάς. Η ερειπωμένη βυζαντινή καστροπολιτεία, 6 χλμ. ΒΔ από την πόλη, αποζημιώνει με την απόκοσμη ομορφιά της. Ξεχωρίζουν η Μητρόπολη (Άγιος Δημήτριος), όπου στέφθηκε στις 6 Ιανουαρίου 1449 ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, και το Φράγκικο Κάστρο στην κορυφή, το οποίο χαρίζει μια συγκλονιστική θέα. Εκτός από τον Μυστρά, ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Πελλάνας απέχει 24 χλμ. από τη Σπάρτη και σε αυτόν μπορεί κανείς να θαυμάσει τους μεγαλοπρεπείς θολωτούς τάφους του μυκηναϊκού νεκροταφείου.